نابغه جعدیابولیلی قیس بن عبداللّه جعدی (زنده در نیمه دوم قرن اول هجری)، مشهور به نابغه جعدی، از شاعران به‌نام عصر جاهلیت و اسلام که قبل از اسلام نیز به وحدانیت خدا معتقد بود. ۱ - معرفی اجمالیابولیلی قیس بن عبداللّه بن عامر بن ربیعه بن جعده نابغه جعدی، که به نابغه جعدی شهرت دارد و به گفته اکثر رجال‌نویسان، نام او قیس بوده است. او از قبیله بنی جعدة بن کعب و از شاعران به‌نام عصر جاهلیت و اسلام بود. پیش از اسلام نیز به وحدانیت خدا معتقد بود و از شراب‌خواری، قماربازی و برخی دیگر از منکرات پرهیز داشت. پس از بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به دین اسلام گروید و در مدح آن حضرت و مکتب او شعر سرود. اشعار او موجب تحسین و دعای رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در حق او گردید و تا پایان عمرش از برکت آن بهره‌مند و از سلامت دندان برخوردار بود. ۲ - ارتباط با حکام و خلفانابغه جعدی که در زمان خلیفه دوم به دور از جریانات سیاسی و دستگاه خلافت نبود، در عهد عثمان (خلافت ۲۳- ۳۵ق) از عرصه سیاست فاصله گرفت و با خلیفه سوم وداع کرد و به قبیله خود پیوست، اما در عصر خلافت علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) (۳۵-۴۱ق) نزد آن حضرت آمد و در جنگ صفین ملازم او گردید. پس از بازگشت از صفین، در کوفه سکنی گزید. وی در دوران معاویه (حکومت ۴۱ - ۶۰ق) مورد خشم و بی مهری قرار گرفت و اهل و اموال او به دستور خلیفه و توسط مروان (حکومت ۶۴-۶۵ق) توقیف شد، لیکن وقتی معاویه با اشعار نابغه در حضور عبداللّه بن عامر و مروان مورد نکوهش قرار گرفت، از ترس اینکه این جریان موضوع روایت راویان عرب گردد، دستور آزادی و بازپس دادن آنها را صادر کرد. ۳ - وفاتاما به فرمان معاویه، اصفهان تبعیدگاه او گردید و سرانجام نابغه پس از عمری طولانی در اصفهان درگذشت و به آغوش خاک رفت. تاریخ وفاتش روشن نیست، اما تا زمان خلافت عبدالله بن زبیر (۶۳-۷۳ق) زنده بوده و با لیلی اخیلیه (م ۸۰ق) معاصر بوده و با او مشاعره داشته است. دیوان شعر اثر برجای مانده از اوست. [۷]
ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۸۲.
[۲۲]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۲، ص۴۸۰.
[۲۳]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۲، ص۱۹.
۴ - پانویس۵ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۲۹، برگرفته از مقاله «قیس نابغه». رده‌های این صفحه : شاعران عرب قرن 1 (قمری) | شاعران عصر جاهلیت | شخصیت‌های قرن 1 (قمری) | مؤلفان قرن 1 (قمری)
|